Znajomość normy i wymiaru czasu pracy jest niezbędna dla każdej kadrowej i osoby, która tworzy grafiki dla pracowników. Nie wiesz, jak je poprawnie obliczyć? Wyjaśniam, w jaki sposób określa się wymiar czasu pracy, a także kiedy możliwa jest jego zmiana na określonych warunkach. Prezentuję także najważniejsze informacje o obniżaniu wymiaru czasu pracy, z którego mogą skorzystać pracujący rodzice.
Norma czasu pracy a wymiar czasu pracy
Norma a wymiar czasu pracy to dwa różne pojęcia. Pierwsze z nich odnosi się do maksymalnej liczby godzin, w których pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Natomiast wymiar czasu pracy to liczba godzin, którą musi on przepracować w ciągu doby oraz okresu rozliczeniowego. Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu Pracy normy czasu pracy dla przeciętnego pięciodniowego tygodnia pracy (w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy) wynoszą:
- 8 godzin na dobę,
- średnio 40 godzin tygodniowo.
Norma czasu pracy nie zawsze będzie się pokrywać z wymiarem czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Przykładowo, wymiar czasu pracy jest mniejszy od normy czasu pracy, gdy w okresie rozliczeniowym występuje święto w innym dniu niż niedziela.
Jak obliczyć wymiar czasu pracy?
Wymiar czasu pracy dla poszczególnych pracowników wylicza się bazując na normie czasu pracy. Sposób, w jaki należy to robić, został określony w art. 130 Kodeksu pracy.
Pomnóż 40 godzin przez liczbę tygodni w danym okresie rozliczeniowym. Do otrzymanego wyniku dodaj iloczyn 8 godzin oraz dni, które pozostały do końca tego okresu (od poniedziałku do piątku).
Pracodawca ma obowiązek zmniejszenia wymiaru czasu pracy o święto przypadające w innym dniu niż niedziela. Nie ma przy tym znaczenia, czy dany dzień, zgodnie z harmonogramem pracy, jest wolny, czy nie.
Przykład: jeśli praca w danej firmie odbywa się od poniedziałku do piątku, a święto przypada w sobotę, także zachodzi konieczność zmniejszenia wymiaru pracy. Dni ustawowo wolne od pracy określa ustawa z dnia 18 stycznia 1951 roku (Dz.U. 1951 Nr 4 poz. 28).
Wymiar czasu pracy obniża się także o godziny usprawiedliwionej nieobecności pracownika, które miał przepracować w tym czasie zgodnie z obowiązującym rozkładem pracy.
Dobowy wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin. W każdej dobie pracownikowi przysługuje prawo do nieprzerwanego odpoczynku trwającego co najmniej 11 godzin. Ten przepis nie dotyczy jednak wszystkich zawodów. Odpoczynek dobowy może być skrócony np. w przypadku konieczności przeprowadzenia akcji ratunkowej.
Niepełny wymiar czasu pracy oblicza się według takich samych zasad. Należy jednak obniżyć go proporcjonalnie do wymiaru, w którym pracownik jest zatrudniony. Wiele kadrowych odpowiedzialnych za układanie grafików sięga po rozwiązanie, jakim jest kalkulator wymiaru czasu pracy. To ułatwienie, z którego warto skorzystać.
Obliczanie wymiaru czasu pracy – przykład
W marcu 2024 roku wypadają 4 pełne tygodnie pracy plus jeden dzień. Nie ma także żadnych świąt w inny dzień niż niedziela. Oznacza to, że wymiar czasu pracy wynosi 168 godzin (40 godzin *4 tygodnie + 8 godzin).
Pracownik zatrudniony na pół etatu musi przepracować 84 godziny (168 godzin *1/2). Z kolei osoba na ¾ etatu musi przepracować 126 godzin (168 godzin *3/4).
Zmiana wymiaru czasu pracy
Zmiana wymiaru czasu pracy jest możliwa przy zmianie wymiaru etatu. Pracownik może się zgłosić do kadrowej z takim wnioskiem. Najczęściej jest to obniżenie wymiaru czasu pracy na prośbę pracownika z pełnego etatu na 3/4 lub 1/2 etatu. Można to zrobić za pomocą aneksu do umowy o pracę na mocy porozumienia stron lub poprzez tryb wypowiedzenia zmieniającego. Zmiana wymiaru czasu pracy na wniosek pracownika, któremu nie przysługuje prawo do urlopu wychowawczego, nie jest dla pracodawcy obowiązkowa. To od pracodawcy zależy, jaką decyzję podejmie.
Czy możliwa jest zmiana wymiaru czasu pracy bez zgody pracownika? Co do zasady nie, gdyż jest to związane z koniecznością sporządzenia odpowiedniego dokumentu. Pracownik musi się z nim zapoznać oraz go podpisać, a tym samym zgodzić się lub nie na takie działanie. Jednak pandemia koronawirusa wprowadziła w tym zakresie pewne zmiany. Pracodawca, zgodnie z ustawą z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, ma prawo do objęcia pracownika przestojem ekonomicznym lub obniżeniem wymiaru czasu pracy bez jego zgody.
Obniżanie wymiaru czasu pracy
Obniżony wymiar czasu pracy dotyczy przede wszystkim pracujących rodziców. Zgodnie z art. 186 Kodeksu pracy pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Aby się o to ubiegać, musi złożyć wniosek na 21 dni przed rozpoczęciem okresu, którego ma dotyczyć obniżenie wymiaru czasu pracy. Co istotne, pracodawca musi się zgodzić na obniżenie wymiaru czasu pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego.
Ważne! Obniżony wymiar czasu pracy nie może być niższy niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Korzystanie z obniżonego wymiaru czasu pracy, nie może obniżać wymiaru urlopu wychowawczego. Taki przepis wprowadziła nowelizacja Kodeksu pracy wdrażająca zasady work–life balance.
Pracownik może korzystać z obniżonego wymiaru czasu pracy nie dłużej niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Obniżenie wymiaru czasu pracy po urlopie macierzyńskim a urlop wypoczynkowy
Zgodnie z art. 154 Kodeksu pracy wymiar urlopu wypoczynkowego ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy zatrudnionego. Jeśli więc w ciągu roku kalendarzowego dojdzie do obniżenia wymiaru czasu pracy, niezbędne jest dokonanie korekty. Obniżony wymiar czasu pracy po urlopie wychowawczym lub macierzyńskim wiąże się z koniecznością oddzielnego obliczenia wymiaru urlopu dla każdego z okresów zatrudnienia oraz ich zsumowania.
Skorzystaj z Grafiku Optymalnego i twórz harmonogram pracy zgodny z przepisami prawa, adekwatny do wymiaru czasu pracy. To rozwiązanie, które pozwoli Ci zaoszczędzić cenny czas oraz efektywnie zarządzać pracą wszystkich pracowników.
Loading...